reporter.gr - 3 days ago

Η Πορτογαλία κατέχει μια μοναδική θέση στο δημοκρατικό τοπίο της Ευρώπης. Ως μια όψιμη δημοκρατία, που εδραιώθηκε μόλις πριν από πενήντα χρόνια ύστερα από περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες δικτατορίας, κατάφερε να παγιώσει τους δημοκρατικούς της θεσμούς και το κοινωνικό κράτος τη στιγμή ακριβώς που ξεκινούσε η εποχή της παραπληροφόρησης και του λαϊκισμού. Αυτή η ιστορική σύμπτωση δημιούργησε ένα ιδιότυπο παράδοξο: οι Πορτογάλοι πολίτες βασίζονται στο κράτος τους όσο ποτέ άλλοτε, την ίδια στιγμή που το αμφισβητούν βαθιά. Έτσι, έρευνες ανεξάρτητων και ακαδημαϊκών ιδρυμάτων δείχνουν μια κοινωνία παγιδευμένη ανάμεσα στην εξάρτηση και τη δυσπιστία. Σύμφωνα με το Social Europe, οι πολίτες αναγνωρίζουν τον ρόλο του κράτους στην παροχή καθολικών υπηρεσιών, αλλά συχνά αμφιβάλλουν για την ικανότητά του να προσφέρει αποτελεσματικές λύσεις. Πολλοί θεωρούν τις κρατικές δομές αναποτελεσματικές, υπερβολικά γραφειοκρατικές και αποκομμένες από τις ανάγκες της καθημερινότητας. Ωστόσο, αυτή η κριτική συνυπάρχει με γνήσια εκτίμηση για τα επιτεύγματα του κράτους – ιδίως στους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης. Σύμφωνα με το Special Eurobarometer on the Digital Decade 2025, το 71% των Πορτογάλων πιστεύει ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός των δημόσιων και ιδιωτικών υπηρεσιών βελτίωσε τη ζωή του· ένα σαφές δείγμα επιτυχημένου εκσυγχρονισμού. Όπως σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, έτσι και στην Πορτογαλία, η σχέση πολίτη–κράτους αντιμετωπίζει αυξανόμενες προκλήσεις. Η πολιτική αστάθεια και η άνοδος των λαϊκιστικών κομμάτων έχουν κλονίσει τα παραδοσιακά πολιτικά θεμέλια. Η αποχή από τις εκλογές αυξάνεται, ενώ κυριαρχούν αφηγήσεις περί ασυνέχειας πολιτικών. Πολλοί πολίτες αισθάνονται ότι η οικονομική ανάπτυξη και η δημιουργία θέσεων εργασίας δεν μεταφράζονται σε απτή βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους. Η στεγαστική κρίση, δε, αναδεικνύει την αποτυχία των αγορών να υπηρετήσουν κοινωνικές ανάγκες, ενώ οι αντιλήψεις περί διαφθοράς τροφοδοτούν τη θεσμική δυσπιστία. Ωστόσο, η φθορά της εμπιστοσύνης πρέπει να ιδωθεί μέσα στο ευρύτερο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Το φαινόμενο αντανακλά μια τάση που επηρεάζει σοσιαλιστικά και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα σε όλη τη Δύση, όπου οι μετριοπαθείς δυνάμεις παλεύουν απέναντι στην τριπλή απειλή της παραπληροφόρησης, των κατακερματισμένων μέσων ενημέρωσης και της ανόδου του λαϊκισμού. Η εμπειρία της Πορτογαλίας προσφέρει πολύτιμα μαθήματα για το πώς οι νεαρές δημοκρατίες μπορούν να πλοηγηθούν σε αυτά τα ταραγμένα νερά. Το Κράτος ως φρουρός της προόδου και της ευημερίας Το πορτογαλικό κράτος ενσαρκώνει πολλαπλούς, αλληλένδετους ρόλους, αντλώντας από τη σοσιαλδημοκρατική του παράδοση μετά τη μετάβαση στη δημοκρατία. Η συζήτηση για τον «σωστό ρόλο» του κράτους κάνει κύκλους, καθώς διαδοχικά «κύματα» διοικητικών μεταρρυθμίσεων επιχειρούν να τον επαναπροσδιορίσουν. Η Πορτογαλία έχει αναπτύξει ένα υβριδικό μοντέλο που συνδυάζει διάφορες λειτουργίες: πάροχο καθολικών υπηρεσιών, ρυθμιστή της οικονομίας, κοινωνικό δίχτυ προστασίας και συνεργατικό εταίρο σε δίκτυα πολιτικής. Αυτό το πολυεπίπεδο οικοδόμημα φάνηκε ξεκάθαρα κατά την πανδημία της Covid-19 και την επακόλουθη οικονομική κρίση. Οι κρίσεις αυτές ενίσχυσαν τις προσδοκίες ότι το κράτος πρέπει να εγγυάται υγεία, εκπαίδευση και κοινωνική προστασία —πυλώνες σταθερότητας και δικαιοσύνης –, αποκαλύπτοντας παράλληλα θεσμικές αδυναμίες. Η σχέση πολιτών–κράτους παραμένει έτσι αμφίθυμη: μείγμα εξάρτησης, απογοήτευσης και συγκρατημένης αισιοδοξίας. Αυτή η διττότητα, βαθιά εξάρτηση και ταυτόχρονα απογοήτευση, ορίζει τις σύγχρονες πορτογαλικές στάσεις απέναντι στην κυβέρνηση. Οι πολίτες ζητούν ένα κράτος αποτελεσματικό αλλά καθολικό, αποκεντρωμένο αλλά συνεκτικό. Ένα κράτος που λειτουργεί ως θεματοφύλακας της προόδου και της ευημερίας, προωθώντας μια δυναμική και καινοτόμο οικονομία παράλληλα με μια δίκαιη και συμπεριληπτική κοινωνία. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα απαντά επαναβεβαιώνοντας έξι θεμελιώδεις δεσμεύσεις: Ισχυρό και σύγχρονο Εθνικό Σύστημα Υγείας. Δημόσιο συνταξιοδοτικό σύστημα που εξασφαλίζει διαγενεακή ισορροπία. Ποιοτική δημόσια εκπαίδευση που προάγει ίσες ευκαιρίες. Δίκαιες πολιτικές αμοιβών για μείωση ανισοτήτων. Εθνικό Σύμφωνο για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης. Απλούστευση της σχέσης πολιτών και επιχειρήσεων με το κράτος, μέσω ψηφιακών υπηρεσιών, ανοιχτών δεδομένων και διαφάνειας. Παράλληλα, αναγνωρίζει πέντε τομείς «εθνικής κυριαρχίας» όπου μπορεί να επιτευχθεί συναίνεση με άλλες δημοκρατικές δυνάμεις: εξωτερική και ευρωπαϊκή πολιτική, άμυνα, ασφάλεια, δικαιοσύνη και οργάνωση του κράτους. Ο Δρόμος προς τη Δημοκρατική Αναγέννηση Η μεταρρύθμιση του κράτους και ο εκσυγχρονισμός της δημόσιας διοίκησης αποτελούν διαχρονικά αντικείμενα πολιτικής συζήτησης στην Πορτογαλία. Η πανδημία απέδειξε ότι η χώρα ήταν καλύτερα προετοιμασμένη απ’ όσο πίστευε, χάρη στο πρόγραμμα Simplex, που εγκαινιάστηκε το 2006. Οι προσυμπληρωμένες φορολογικές δηλώσεις, το Digital Mobile Key, η εφαρμογή Gov.pt, και η υπηρεσία SNS24 αποτελούν ενδεικτικά παραδείγματα ψηφιακών καινοτομιών που μετέβαλαν ριζικά τη σχέση πολίτη–κράτους. Παρά τις προόδους σε διαλειτουργικότητα, κυβερνοασφάλεια και επαναχρησιμοποίηση δεδομένων, η συμπερίληψη παραμένει κρίσιμη πρόκληση. Η χώρα χρειάζεται να αντιμετωπίσει τις ψηφιακές ανισότητες μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων και τοπικών υποστηρικτικών δομών, ώστε να μη μείνουν πίσω ηλικιωμένοι και χαμηλόμισθοι. Τα τελευταία είκοσι χρόνια, τα Citizen Shops και τα Citizen Spots – φυσικά ή υβριδικά κέντρα εξυπηρέτησης – λειτούργησαν ως γέφυρα για τη μείωση του ψηφιακού χάσματος. Η υιοθέτηση της Τεχνητής Νοημοσύνης φέρνει νέες προκλήσεις: ανάγκη για νέες δεξιότητες, αλλά και για αυστηρά πλαίσια δεοντολογικής χρήσης της τεχνολογίας. Πέρα από τον ψηφιακό μετασχηματισμό, τρεις παράγοντες είναι θεμελιώδεις για τη συνέχιση του εκσυγχρονισμού: Αποκέντρωση αρμοδιοτήτων σε τοπικές αρχές, που απολαμβάνουν υψηλότερα επίπεδα εμπιστοσύνης. Ολιστικός μετασχηματισμός της δημόσιας διοίκησης με σύγχρονα συστήματα διοίκησης ανθρώπινου δυναμικού, εκπαίδευση, κινητικότητα και ηγεσία. Ενίσχυση της συμμετοχικής δημοκρατίας, ως αντίδοτο στη θεσμική δυσπιστία. Σε μια εποχή διαδοχικών κρίσεων – πανδημιών, ακραίων καιρικών φαινομένων, υβριδικών πολέμων και ανόδου αυταρχικών κυβερνήσεων – η επιτυχία απαιτεί πρόβλεψη, ετοιμότητα και ανθεκτικότητα. Πάνω απ’ όλα, χρειάζεται συμπερίληψη και ανθρώπινες αξίες, για να θυμηθεί κανείς σε τι είδους κόσμο θέλουμε να κατοικούμε.#κράτος #δημοκρατία #Πορτογαλία #κοινωνία #Δικαιοσύνη #έρευνες

Latest News

Hashtags:   

Επαναπροσδιορίζοντας

 | 

κράτους

 | 

πορτογαλικό

 | 

παράδειγμα

 | 

Sources